อย่างที่ทุกคนทราบว่าความแตกต่างทางชาติพันธุ์และถิ่นฐานที่อยู่อาศัยเป็นปัจจัยในการทำให้แต่ละคนมีสีผิวไม่เหมือนกัน ซึ่งเหตุผลที่ทำให้สีผิวแตกต่างกันนั่นก็คือ เมลานิน เม็ดสีที่เกิดจากเซลล์เมลาโนไซต์ โดยปริมาณของเม็ดสีเมลานินจะเป็นตัวกำหนดสีผิวของเราให้มีความแตกต่างกันไปตั้งผิวขาวซีดจนถึงผิวสีดำสนิท บทความนี้จะพาทุกคนไปรู้จักและทำความเข้าใจเกี่ยวกับเมลานินว่าดีอย่างไร ทำไมถึงจำเป็นกับผิว
เมลานิน คืออะไร ไขข้อข้องใจเรื่องเมลานิน
เมลานิน คือ ตัวกำหนดสีผิวของสิ่งมีชีวิต ซึ่งกระบวนการสร้างเม็ดสีเมลานินเกิดจากเซลล์ผิวหนังชนิด ‘เมลาโนไซต์ (melanocyte)’ ซึ่งเมลานินเป็นสารสีที่มีสีน้ำตาลแดงไปจนสีดำ สามารถพบได้ตามผิว ผม ดวงตาของมนุษย์และสัตว์
ด้วยเหตุนี้ เม็ดสีเมลานินที่เป็นสารสีจึงเป็นตัวกำหนดสีผิวที่ปรากฏออกมาให้เห็นจากภายนอก หากมีเม็ดสีเมลานินมาก สีผิวก็จะดูเข้ม แต่ถ้ามีเม็ดสีเมลานินน้อย ก็จะทำให้สีผิวดูสว่าง ซึ่งเป็นการไขข้อข้องใจว่าทำไมแต่ละคนจึงมีสีผิวที่แตกต่างกัน
นอกจากนี้เม็ดสีเมลานินก็สามารถเพิ่มขึ้นได้จากการโดนแสงแดดที่มากและนานเกินไป เช่น การออกไปใช้ชีวิตท่ามกลางที่แจ้งโดยไม่ใช้ครีมกันแดด ก็อาจจะทำให้เมลานินดูดซับรังสี UV ไว้ที่ผิวหนัง ทำให้ผิวหน้าและผิวกายดูหมองคล้ำเพิ่มขึ้น
เมลานินทำหน้าที่อะไร มีประโยชน์อย่างไรกับร่างกาย
หน้าที่หลักของเมลานิน คือ การปกป้องผิวจากรังสี UV ที่เวลาเราไปทำกิจกรรมข้างนอกบ้าน หรือแม้แต่แสงสีฟ้าจากคอมพิวเตอร์ก็ตาม เมลานินยังทำหน้าที่ในการลดความเสี่ยงโรคมะเร็งผิวหนัง รวมถึงช่วยสนับสนุนกลไกเพิ่มความแข็งแรงในการทำงานของผิว เสริมสร้างคอลลาเจนให้ผิว และช่วยคงความอ่อนเยาว์ให้กับผิวหน้า เนื่องจากมีคุณสมบัติในการต้านอนุมูลอิสระที่เป็นตัวขัดขวางในการสร้างคอลลาเจน
เมลานินมีกี่ชนิด แต่ละชนิดต่างกันอย่างไร
เมลานินสามารถแบ่งออกได้เป็น 2 ชนิด ดังนี้
1. ยูเมลานิน หรือยูเมลาโนโซม
ยูเมลานินเป็นสารสีที่มีไนโตรเจนเป็นองค์ประกอบ มีขนาดใหญ่และรูปร่างเป็นวงรี มีลักษณะการสลายตัวแบบช้า และยูเมลานินมีทั้งสีดำและสีน้ำตาล หากมียูเมลานินสีดำมาก ลักษณะภายนอกก็จะเป็นสีดำ แต่หากมีน้อยให้สีเทาแทน ถ้ามีเม็ดสีน้ำตาลมาก ก็แสดงลักษณะภายนอกเป็นสีน้ำตาล เช่น สีผม สีตา และถ้ามีน้อยจะแสดงเป็นสีน้ำตาลอ่อนหรือบรอนด์แทน ซึ่งจะสามารถพบเห็นได้ในคนที่เป็นสัญชาติยุโรป
2. ฟีโอเมลานิน หรือฟีโอเมลาโนโซม
ฟีโอเมลานินประกอบด้วยไนโตรเจนและซัลเฟอร์ มีขนาดเล็กและรูปร่างกลม สามารถสลายตัวได้เร็ว สารที่แสดงออกทางลักษณะภายนอกเป็นสีขาว ที่ประกอบด้วยแคโรทีนอยด์ที่เป็นสารโทนส้มแดงเป็นส่วนประกอบหลัก สามารถเห็นได้ชัดในเส้นผม ขน หรือกระบริเวณผิวหนัง
เมลานินที่ผิดปกติ มีสาเหตุมาจากอะไร
ถึงแม้เมลานินจะเป็นสารสีที่สร้างจากเซลล์ผิวหนังในร่างกาย แต่ปัจจัยภายนอกก็สามารถทำให้เม็ดสีเมลานินผิดปกติได้ โดยมีปัจจัยที่ทำให้เกิดเม็ดสีผิวผิดปกติ ดังนี้
- เกิดจากพันธุกรรมแต่กำเนิด
- เกิดจากรังสี UV จากแสงแดด ทำให้มีเม็ดสีผิวผิดปกติ โดยเป็นสาเหตุหลักของการเกิดฝ้า กระ
- การเปลี่ยนแปลงของระดับฮอร์โมน
- การทานยาคุมกำเนิดที่มีสารเอสโทรเจนปริมาณสูง
- โรคผิวหนัง เช่น กลาก, เกลื้อน, โรคด่างขาว, ไฝ เป็นต้น
- การใช้เครื่องสำอางที่มีสารเคมีอันตราย
- การขาดวิตามิน
เมลานินผิดปกติส่งผลอย่างไรต่อร่างกาย
เม็ดสีเมลานินเกิดจากเซลล์ที่เรียกว่า เมลาโนไซต์ ซึ่งเซลล์ชนิดนี้มีจุดกำเนิดที่บริเวณผิวหนังกำพร้า โดยจะแทรกอยู่บริเวณเซลล์เคอร์ราติโนไซต์ที่เป็นเซลล์ผิวหนังชั้นกำพร้า มีหน้าที่สังเคราะห์โปรตีนที่ให้ความแข็งแรงกับเส้นผม ขนและเล็บ หรือที่รู้จักกันในชื่อว่า ‘เคราติน’ และเมื่อเซลล์เมลาโนไซต์กับเซลล์เคอร์ราติโนไซต์อยู่ใกล้กัน จึงให้ลักษณะทางกายภาพของมนุษย์อย่างเส้นผม ขนและเล็บมีลักษณะต่างกัน
อย่างไรก็ตาม หากร่างกายมีเม็ดสีเมลานินผิดปกติ อาจแสดงถึงความผิดปกติของผิวหนัง ดังนี้
โรคผื่นผิวหนังอักเสบ ปัญหากวนใจของคนแพ้ง่า
โรคผื่นผิวหนังอักเสบเกิดจากการที่เซลล์เมลาโนไซต์ทำงานมากเกินไป แต่ปริมาณของเซลล์มีเท่าเดิม ทำให้ร่างกายแสดงปฏิกิริยาการแพ้ออกมา ซึ่งสาเหตุการแพ้สามารถเกิดได้จากการใช้เครื่องสำอาง หรือใช้ผลิตภัณฑ์บำรุงผิวที่มีส่วนประกอบของแอลกอฮอล์ ส่งผลให้ผิวหน้าอักเสบ มีอาการคัน และทิ้งรอยดำ รอยแดงไว้หลังจากหายอักเสบ
ความผิดปกติที่เกิดขึ้นในผิวหนังชั้นกำพร้า
หากร่างกายมีเซลล์เมลาโนไซต์มากเกินไป จะทำให้ผิวมีชั้นหนาขึ้น เรียกว่า ‘กระเนื้อ’ ซึ่งกระเนื้อเกิดจากการที่ผิวหนังโดนรังสี UV จากแสงแดดหรือทำกิจกรรมบริเวณกลางแจ้งโดยไม่ทาครีมกันแดดเลย
‘ข้อควรรู้ : กระเนื้อไม่ใช่ก้อนเนื้ออันตราย แต่หากมีลักษณะที่แปลกไป เช่น การเพิ่มจำนวนมาก และมีการขยายตัวผิดปกติ สิ่งนั้นอาจไม่ใช่กระเนื้อ แต่เป็นสัญญาณเตือนของโรคมะเร็งผิวหนัง’
ความผิดปกติบริเวณผิวหนังชั้นแท้
นอกจากการเพิ่มของเซลล์เมลาโนไซต์ที่มากเกินไปบริเวณผิวหนังชั้นกำพร้าจะทำให้เกิดผลกระทบแล้ว การเพิ่มที่มากขึ้นบริเวณผิวหนังชั้นแท้มีผลกระทบเช่นกัน โดยจะทำให้เกิดไฝ ขี้แมลงวัน ฝ้าลึก กระ รวมถึงมะเร็งเมลาโนลา ซึ่งเป็นมะเร็งผิวหนังชนิดร้ายแรง ทางการแพทย์ใช้กฎ ABCDE เป็นการตรวจสอบไฝหรือตุ่มผิดปกติที่เกิดขึ้นบนผิวหนัง เพื่อหาสัญญาณการเกิดมะเร็งเมลาโนลา
ความผิดปกติตรงบริเวณอื่นของร่างกาย
ถึงแม้ว่าการที่เม็ดสีเมลานินผิดปกติจะเกิดจากสาเหตุหลักจากรังสี UV เป็นส่วนใหญ่ แต่หากระบบภายในร่างกายมีความบกพร่องก็สามารถส่งผลให้เม็ดสีผิวผิดปกติได้ เช่น การขาดวิตามิน ได้รับสารอาหารที่ไม่เพียงพอ ระบบไร้ท่อทำงานผิดปกติ ระบบการเผาผลาญหรือการดูดซึมของร่างกายผิดปกติ เป็นต้น
วิธีรักษาความผิดปกติของเมลานินด้วยวิธีที่ปลอดภัย
ด้วยนวัตกรรมต่าง ๆ ที่พัฒนาแล้วในปัจจุบัน ทำให้เราสามารถรักษาความผิดปกติของเมลานินได้ โดยวิธีลดเม็ดสีเมลานินมีหลายวิธีให้เลือกตามความเหมาะสมกับผิวหนังของเรา ดังนี้
เลเซอร์กำจัดเมลานิน ช่วยทำให้ผิวกลับมากระจ่างใสดังเดิม
การใช้เลเซอร์เพื่อลดเม็ดสีเมลานินเป็นที่นิยมอย่างมากในปัจจุบัน โดยใช้พลังงานของเลเซอร์ยิงเข้าไปกำจัดเม็ดสีใต้ผิวหนัง ทำให้ผิวกลับมากระจ่างใสมากขึ้น ส่วนมากจะทำเพื่อลดฝ้า กระ รอยดำและรอยแดง ทั้งนี้ผลลัพธ์ขึ้นอยู่ที่แต่ละบุคคลและการใช้เลเซอร์ปรับสีผิว สามารถทำให้ผิวกลับมาขาวขึ้นเท่ากับสีเดิมเท่านั้น ไม่สามารถปรับให้สว่างกว่าผิวเดิมได้ นอกจากนี้ข้อระวังของการใช้เลเซอร์คือ ไม่ควรโดนแสงแดดหลังจากเลเซอร์กำจัดเมลานิน เพราะจะทำให้ผิวอักเสบและระคายเคืองได้
ผลัดเซลล์รักษาเมลานิน เพิ่มผิวใส ลดรอยดำ
การใช้วิธีผลัดเซลล์ผิวเพื่อรักษาเมลานิน มักเลือกใช้เป็นสารจำพวกกรด AHA BHA สารที่มีฤทธิ์เป็นกรดผลไม้แทนซึ่งเป็นสารที่สกัดมาจากธรรมชาติหรือสารสังเคราะห์ มีคุณสมบัติในการลดเลือนรอยด่างดำ ปรับสีผิวให้สม่ำเสมอ ซึ่งข้อควรระวังของการผลัดเซลล์ผิวก็เหมือนกับการใช้เลเซอร์คือ ต้องหลีกเลี่ยงการโดนแสงแดด และควรศึกษาข้อมูลก่อนการใช้ทุกครั้งเพื่อลดการแพ้
ใช้สกินแคร์ลดเลือนเมลานิน เพื่อเปิดไฟให้ผิวหน้า
การใช้ครีมลดเม็ดสีเมลานินเป็นอีกหนึ่งวิธีที่คนนิยมเช่นกัน เนื่องจากสะดวก ปลอดภัย และใช้งานง่าย สามารถทาได้เป็นประจำทุกวัน การเลือกใช้ครีมเพื่อลดเม็ดสีเมลานินควรเลือกใช้ผลิตภัณฑ์ที่ปลอดภัย และช่วยแก้ไขปัญหาให้ตรงจุด แต่ทั้งนี้การใช้ครีมลดเม็ดสีเมลานินไม่ได้ทำให้กระหรือฝ้าหายไปอย่างถาวร เป็นเพียงการลดเม็ดสีให้จางลงเท่านั้น
สำหรับครีมที่มีส่วนผสมในการลดเม็ดสีเมลานิน เช่น Absolute Light Cream, Spot Limited และ Extra Moisturizer Night Cream เนื่องจากมีส่วนผสมอย่าง Arbutin, Kojic Acid และ Licorice Extract ที่มีคุณสมบัติในการลดเม็ดสีเมลานิน ช่วยลดฝ้า กระ จากแสงแดด ปรับสีผิวให้กระจ่างใส และช่วยเพิ่มความชุ่มชื้นให้กับผิวหน้า
ป้องกันการเกิดเม็ดสีเมลานินผิดปกติอย่างไรให้ได้ผล
เม็ดสีเมลานินผิดปกติไม่สามารถป้องกันได้อย่างถาวร แต่สามารถหลีกเลี่ยงการเกิดได้ ด้วยการปรับเปลี่ยนพฤติกรรมและดูแลตนเองอย่างสม่ำเสมอ เพื่อทำให้ปริมาณของเม็ดสีเมลานินผิดปกติลดลง โดยมีวิธีป้องกัน ดังนี้
- หลีกเลี่ยงการโดนรังสี UV จากแสงแดด หรือทำกิจกรรมกลางแจ้งโดยไม่ใช้ครีมกันแดด สิ่งที่สำคัญคือ การทาครีมกันแดดอย่างสม่ำเสมอ ในปริมาณ 2 ข้อนิ้วหรือเท่าเหรียญสิบ และควรทาทุก 2 ชั่วโมงหากต้องทำกิจกรรมกลางที่แจ้ง นอกจากนี้ควรเลือกผลิตภัณฑ์ที่มีค่าการปกป้องสูง ๆ เช่น ULTRA SUN PROTECTION SPF 50 PA +++
- รับประทานอาหารที่มีประโยชน์ เช่น จำพวกผักผลไม้ที่มีวิตามินซีสูง และหลีกเลี่ยงอาหารที่มีไขมัน น้ำตาลสูง อาหารรสจัด เครื่องดื่มแอลกอฮอล์ เนื่องจากอาหารเหล่านี้จะเข้าไปกระตุ้นให้เกิดการระคายเคืองและเพิ่มเม็ดสีเมลานิน นอกจากนี้อาหารที่มีน้ำตาลสูงจะทำให้ผิวหน้าเหี่ยวไวขึ้น
- สครับผิวหน้าเพื่อผลัดเซลล์ผิว กำจัดผิวหนังกำพร้าที่ตายแล้วออกไป และช่วยกระตุ้นเซลล์ผิวใหม่ ทำให้ผิวหน้าดูกระจ่างใสขึ้น ทั้งนี้ไม่ควรสครับบ่อยเพราะจะทำให้เกิดการอักเสบได้ ควรสครับอาทิตย์ละ 1-2 ครั้งเท่านั้น
ใช้ผลิตภัณฑ์ที่มีส่วนผสมในการลดเม็ดสีเมลานิน เช่น AHA, BHA, Arbutin, Kojic Acid และ Licorice Extract ที่มีคุณสมบัติในการลดเลือนจุดด่างดำ ฝ้า กระที่เกิดจากแสงแดดให้ลดลง อย่างไรก็ตามควรเลือกครีมลดเม็ดสีเมลานินให้เหมาะสม อาจจะเลือกเป็นครีมทาเฉพาะจุดสำหรับบริเวณที่ต้องการลดเม็ดสีเมลานิน เพื่อลดการระคายเคือง
สรุป เมลานิน ศัตรูผิวจากรังสี UV แสงแดด
ถึงแม้ว่าเมลานินคือสิ่งที่หลายคนต้องการกำจัดไป แต่ปฏิเสธไม่ได้ว่าเมลานินก็มีประโยชน์ต่อร่างกาย เพียงแต่ต้องมีในปริมาณที่เหมาะสม เนื่องจากเมลานินมีส่วนช่วยในการป้องกันรังสี UV จากแสงแดดซึ่งจำเป็นต่อการดำรงชีวิตในประเทศไทยอย่างมาก
ทั้งนี้หากใครมีปัญหาเรื่องเม็ดสีเมลานินผิดปกติ สามารถป้องกันได้ด้วยการใช้ครีมกันแดดที่มีค่าการปกป้องสูง ๆ และใช้ครีมลดเม็ดสีเมลานินเพื่อลดเลือนรอยด่างดำ ให้ผิวหน้ากลับมากระจ่างใสอีกครั้ง แต่ก็ควรเลือกผลิตภัณฑ์ที่ปลอดภัยต่อผิวหน้า อย่างครีมลดเม็ดสีเมลานินจาก Romrawin Cosmetics เช่น Absolute Light Cream และ Spot Limited ที่มีคุณสมบัติในการลดการเกิดเม็ดสีเมลานิน ลดรอยหมองคล้ำ ช่วยปรับสีผิวให้สม่ำเสมอ และลดฝ้า กระ ช่วยผลัดเซลล์ที่ตายแล้ว เพื่อเผยผิวที่กระจ่างใสให้กับผิวหน้า
